Malcolm X in de polder

foto © Aicha Qandisha

Een jaar of dertien moet ik zijn geweest toen ik een VPRO documentaire zag waarin een ter dood veroordeelde zwarte man werd gevolgd. Zijn advocaten probeerden zijn executie te voorkomen, maar tevergeefs. Ik herinner me nog de documentairemaker die huilend afscheid nam van de man. Voordat de aftiteling startte, was er nog een mededeling te zien: de man bleek onschuldig te zijn, maar toen een vriendin, die zijn onschuld kon bewijzen, naar de rechtbank ging om voor hem te getuigen, werd ze door een portier tegengehouden met de mededeling dat ze zich met haar eigen zaken moest bemoeien.

Spreekbeurten en voordrachten volgden over het onderwerp. Mijn fascinatie en betrokkenheid bij de strijd van zwarten in Amerika groeide en nam niet meer af. Het idee dat iemand puur op basis van zijn huidskleur minder werd geacht, kon ik niet begrijpen. Dat onbegrip kwam natuurlijk ook voort uit mijn eigen positie als Marokkaanse moslim op een blanke school met medeleerlingen die er trots voor uitkwamen dat ze geen buitenlandse buren wilden en dat je toch zeker ‘geen fascist was’ als je tegen buitenlanders was.

Malcolm X
Toen ik ging afstuderen wilde ik aanvankelijk mijn scriptie over Malcolm X schrijven. Iedereen dweepte met Martin Luther King en X werd afgeschilderd als radicaal, maar met die radicaliteit viel het wel mee, vond ik. Malcolm X vroeg niks, hij nam. Hij werkte niet in op de emoties van zijn gehoor, maar vuurde rationele argumenten af. Hij ging niet liggen om geschopt te worden, maar schopte gewoon terug. En hoewel hij aanvankelijk blanken afwees, kwam hij daar na zijn bekering tot de islam en bedevaart naar Mekka op terug: daar zag hij in hoe fout hij het had gezien om mensen op basis van huidskleur af te wijzen.

Die grootsheid, om eigen fouten in te zien en te erkennen, is maar weinigen gegeven. Ik moest er dit weekend en de afgelopen dagen vaak aan denken toen het debat over ‘Black Twitter’ losbarstte. Ik zag wat mensen twitteren dat er paniek was, maar volgens mij niet: er was (voor zover ik kon zien, want ik heb vier miljoen mensen geblockt) een inhoudelijk debat dat ik heel prikkelend en leuk vond.

Kortsluiting
Het gaat ook om iets wezenlijks: racisme moet bestreden worden. Het is naïef te denken dat het ooit zal verdwijnen, want mensen zijn nu eenmaal onverbeterlijke Teletubbies (nóg een keer, nóg een keer), maar wat je wel kunt bestrijden is het systeem dat ongelijkheid in stand houdt of zelfs propageert. Dat stelt Seada Nourhussen ook in het artikel. Geen zinnig mens die daar bezwaar tegen kan hebben.

Maar twee van de andere vrouwen slaan door. Mariam el Maslouhi’s opmerking dat Sunny Bergman een documentaire niet had mogen maken, omdat ze ‘wit’ is, was stuitend. Nu kwam dat niet als verrassing van El Maslouhi die er een gewoonte van maakt af te zeiken wat anderen opbouwen. Zo beweerde ze na Ben Afflecks emotionele en gemeende bezwaar tegen Bill Mahers stigmatisering van moslims, dat hij moslims ‘reduceerde tot biddende, broodjes etende mensen’. Kennelijk vindt er altijd kortsluiting plaats in El Maslouhi’s hoofd als een blank persoon een bijdrage levert. Wat zij zelf eigenlijk heeft bijgedragen behalve anderen afzeiken vanaf de zijlijn is me nog niet duidelijk.

Gevaarlijk!
De niet-zwarte Arzu Aslan gaat heel wat stappen verder dankzij haar spidey sense waarmee ze witte mannen -die je moet breken- ruikt. Haar bijzondere reukzin daargelaten, vind ik dat je na zo’n boude uitspraak weinig ruggegraat toont door je account op slot te doen. Kom op, begin met breken van die helper whiteys, zou ik zeggen.

Tijdens het debat dat ontstond, zag ik een paar vrouwen die zich afvroegen waar de ‘witte feministes’ waren om hun solidariteit met de zwarte vrouwen te betuigen.

Ten eerste waren het niet vier zwarte vrouwen. Ten tweede is het een beetje raar om solidariteit op te eisen van een groep mensen die net zijn weggezet als helper whiteys en van wie is gezegd dat het ‘gevaarlijk’ is dat ze zich in het debat mengen. Gevaarlijk! De ophef was niet vanwege de huidskleur van de dames, maar vanwege dit soort absurde uitspraken.

Witte man Bas Blokker
Als niet-blanke feminist die hartstochtelijk meestrijdt, heb ik openlijke kritiek geuit op de twee genoemde dames, niet op alle vier. Ik ben solidair, maar ook principieel en niet gek. Solidariteit staat niet gelijk aan kritiekloosheid. Als mensen aan de haal gaan met een belangrijke, en principiële strijd, sluit ik niet de rijen omwille van de solidariteit.

Ik vind het jammer dat mensen als Anousha Nzume alle uitspraken in het NRC stuk verdedigden, om vervolgens in een reactie op Joop diezelfde uitspraken te nuanceren en te wijten aan de ‘witte man Bas Blokker’. Kom op, zeg.

Als je eeuwenlang strijdt tegen uitsluiting op kleur, is het op geen enkele manier te verdedigen dat je vervolgens mensen op basis van kleur uitsluit van het debat.

Hoogmoedige arrogantie
In essentie verloopt dit debat niet anders dan het islam-, Marokkanen- en feminismedebat. Het debat over islamitische vrouwenemancipatie gaat op dezelfde manier, alleen zijn het dan Westerse feministes die de moslima’s wel even komen uitleggen wat ze moeten doen om verlicht te raken. Die hoogmoedige arrogantie, daar is het systeem van doordrenkt.

Deze strijd gaat daarom om één ding: volledige gelijkheid. Geen kruiperigheid, geen onderdanigheid, geen lichte achterstelling. Niks. Gelijkheid. Zodat je niet op basis van je naam, kleur of mening over Zwarte Piet anders wordt behandeld.

Dat debat mag hard gevoerd worden, ik ben dol op felle uitspraken, maar wat ik weiger te verdedigen, is het uitsluiten van mensen op basis van kleur, geloof, seksuele voorkeur, en noem de oppervlakkige verschillen maar op.

Diversiteitscommissies
Ik pas ervoor om medestanders weggezet te zien als onderdanige hulpjes die hun bek moeten houden. Wie gelijkheid wil, zal gelijkheid moeten tonen.

Wie gelijkheid wil afdwingen, zal zijn pijlen op het systeem moeten richten, op de hoofdredacties met hun zogenaamde diversiteitscommissies (bráák, dus blanke werknemers vinden is een appeltje, maar niet-blanke werknemers recruteren een opgave? Terzijde: toen Peter en ik eens een voorstel indienden bij RTL, werd dat bij voorhand afgewezen omdat hun kijkerspubliek ‘blank en autochtoon’ is.), directies, overheden. Níet op individuen die meestrijden.

O, en laat dat aanstellerige Engels ook maar achterwege.

hassnae[at]aichaqandisha.nl