Free the word

© Francisco Goya

Gisterenavond was de opening van het Writers Unlimited, Winternachten Festival en traditioneel opent die met de Oxfam Novib PEN Awards voor schrijvers en journalisten die zich onderscheiden door hun moed.

Ik had de eervolle taak de avond te presenteren in het gezelschap van schrijvers die vervolgd zijn en worden, maar die ondanks alles blijven schrijven, hun stem blijven verheffen en onrecht en onderdrukking blijven bekritiseren en bevechten.

Er waren drie prijswinnaars: Roberto Saviano, onder meer bekend van het boek Gomorra, waarin de banden tussen politiek en misdaad worden blootgelegd, De Palestijnse dichter Dareen Tatour en de Nicaraguaanse schrijver Giocanda Belli die de avond afsloot met een prachtig gedicht.

Saviano die al jaren beveiligd wordt, stuurde zijn dankwoord op en wees daarin op het belang van aandacht vestigen op het vrije woord. Dat is niet langer vanzelfsprekend, schreef hij.

Emotionele ode

Dareen Tatour kreeg van de Israëlische autoriteiten huisarrest en gevangenisstraf opgelegd, vanwege een gedicht dat ze had geschreven. De enige democratie in het Midden-Oosten, die roos in de woestenij, beantwoordt niet alleen stenen en minderjarigen met tanks en kogels, de regering vindt woorden zo gevaarlijk dat die schrijvers oppakt en martelt. Tatour vertelde hoe ze opgesloten zat in de cel; ze mocht geen pen en papier, geen schone kleren, niets. De verhoren vonden plaats in ‘het soort koelcel waar ze ook lijken houden’. Om niet gek te worden, gebruikte ze de rits van haar kleding om gedichten te krassen op de muur.

De Canadese schrijver Madeleine Thien sprak de Free the Word speech uit. Dat werd een emotionele ode aan vervolgde schrijvers. Op enig moment werd het Thien te veel: oog in oog met schrijvers die een prijs betalen voor hun werk, moest ze haar tranen inslikken. Ze bood haar excuses aan, maar ik vond het van een ontroerende schoonheid.

We vergeten het namelijk al te vaak, zeker op avonden als deze, in het gezelschap van onbevreesde geesten: onder het oppervlak van moed en idealisme, schuilt het intieme verdriet. De tranen van dierbaren die met het verlies, de pijn en ondraaglijke leegte verder moeten leven. Het stemt nederig; die doorzettingskracht, het verdriet, de moed.

Parasiet

Later op de avond zag ik dat de Nederlandse journalistiek met heel andere zaken bezig was. Met een misselijkmakende aanval op journaliste Ans Boersma die eerder die dag Turkije uit was gezet, bijvoorbeeld. Lees hier en huiver. De krant van misdadig Nederland bedreef in de tussentijd ook nog eens rancune-journalistiek. De kruistocht en ziekelijke obsessie van Jan Willem Navis met Fatima Elatik neemt zorgwekkende vormen aan: ditmaal werd niet alleen zij besmeurd en verdacht gemaakt zonder enig concreet bewijs (ik link niet naar die troep), maar ook haar onlangs overleden vader. Haar man werd er eveneens met de haren bijgesleept. Hij verdient een modaal salaris en kennelijk is dat schandelijk als je niet-westerse wortels hebt. Allochtonen mogen alleen op bijstandniveau blijven hangen.

Het contrast tussen de ranzige praktijken van Nederlandse broodschrijvers, de titel journalist verdienen ze allerminst, en de bedreven, gedreven scherpe geesten die eerder op de avond het belang van rechtvaardigheid, solidariteit en vrijheid benadrukten, kon niet groter zijn.

Vrijheid en het vrije woord zijn allerminst vanzelfsprekend. Ze staan steeds meer onder druk, ook hier. Niet alleen door despotische leiders en corrupte politici, maar ook, zoals in Nederland, door mensen in het vak zelf. Door activisten die schermen met hun journalistenpasje, die het vrije woord en de beroepseer verkrachten met hun leugenverhalen.

Als een inwendige parasiet maken ze het vrije woord kapot, verwoesten ze levens en schuilen tegelijk achter dat zogenaamde beroep van hen. Wie bevrijdt het vrije woord in Nederland en redt de journalistiek?

Het Writers Unlimited Festival is tot en met zondag 20 januari. Er zijn nog kaarten beschikbaar.

info[at]aichaqandisha.nl