Wie heeft niet ooit een kennis of collega horen zeggen: ‘in de oertijd ging de man op jacht en bleef de vrouw in de grot. Daarom hebben mannen beter ruimtelijk inzicht en is het natuurlijker voor de vrouw om thuis te blijven en voor de kinderen te zorgen.’? Deze kennis of collega heeft een paleofantasy oftewel een oermensfantasie. Oermensfantasieën gaan ongeveer zo: de mens heeft honderdduizenden jaren als jagers en verzamelaars geleefd, pas tienduizend jaar landbouw en vee gehad en internet bestaat nog maar twintig jaar. Wij mensen zijn dus geëvolueerd om te jagen op bizons en mammoeten, daar zijn we het best op aangepast en dat is de beste, natuurlijkste en gezondste manier van leven. Een hoop kwalen van de moderne tijd, zoals griep-epidemieën, kanker en suikerziekte zijn de schuld van onze moderne manier van leven.
In haar boek Paleofantasy breekt de ecologe Marlene Zuk stap voor stap de oermensfantasie af. Haar boek is eigenlijk gericht tegen mensen die de oermensfantasie tot het extreme doorvoeren (zoals op het Cavemanforum): mensen die op blote voeten (want oermensen hadden geen schoenen) op onregelmatige tijden naar een slager rennen om de jacht na te bootsen. Hun dieet bestaat bijna geheel uit vlees. Producten van de landbouw en veeteelt, zoals pasta en melk, zijn uit den boze. Hoewel deze oermensfanatici een makkelijk doel zijn, is Zuks ontleding van de oermensfantasie zo grondig, dat de algemene lezer ook van zijn of haar mildere fantasieën genezen wordt.
Om het dieet als voorbeeld te noemen: Zuk laat overtuigend zien dat de vroege mensen in zeer diverse omstandigheden leefden: sommige groepen jaagden inderdaad, maar het zoeken van groenten en vruchten was relatief belangrijker. Andere groepen aten juist veel vis. En de verschillende groepen ruilden ook met elkaar voor een afwisselende maaltijd. Bovendien heeft de mens zich genetisch aangepast, zelfs in die paar duizend jaar, aan het eten van landbouwproducten en het drinken van melk.
Het boek neemt je stap voor stap mee en blijft boeien tot het einde (al is hoofdstuk 7: paleofantasy love, het leukste hoofdstuk). Zuk slaagt er wonderwel in om de taaie materie van genetica en evolutie duidelijk over te brengen. Soms is de toon naar mijn smaak al te populair wetenschappelijk, maar haar uitleg is nergens te simpel of overmatig gedetailleerd. Bij elke stap worden meer gaten in het bouwwerk van jouw persoonlijke oermenstheorietjes geschoten. Nog voordat je het boek uithebt, stort dat bouwwerk met een donderend geraas in.
Paleofantasy, Marlene Zuk, W.W. Norton & Company 2013, 18,99 euro.
info[at]aichaqandisha.nl