Feminist

Terwijl De Balie gisteren Internationale Vrouwendag vierde met een extra dosis anti-islamretoriek, gebeurde er iets bijzonders in het Filmhuis Den Haag waar de Turkse regisseur Ümmiye Koçak het vuur van de vrouwenstrijd met veel humor en aanstekelijk enthousiasme overbracht.

Het overkomt me niet vaak dat ik mijn vuisten wil ballen om de barricades op te gaan, maar gisteren zat ik naast de kleine vrouw van 61 jaar, gekleed in traditionele kleding en met een kleurige hoofddoek op en voelde me met elke zin die ze uitsprak, met elke grap die ze maakte en met iedere lachsalvo van het Turkssprekende deel van het publiek steeds activistischer worden.

Koçak was er voor de vertoning van haar film The Wool Doll; het is het verhaal van de kleine Elif die opgroeit in de geïsoleerde bergen van Anatolië, opgevoed door haar liefdevolle moeder die eigenlijk niks in te brengen heeft, want de strenge schoonmoeder zwaait de scepter.

Deprimerend leven
Over de film (en de abominabele ondertiteling) kan van alles gezegd worden, maar de mooie beelden van het Anatolische landschap, de rauwe verbeelding van vrouwelijke onderdrukking, het deprimerende leven van opgesloten vrouwen die niks anders mogen dan kinderen baren, op het land werken en slaag krijgen, wordt extra interessant door Koçaks achtergrond. Zij groeide ook op in Anatolië, in een aanzienlijk liberaler gezin dan wat we in de film zien, maar met alleen een lagere schoolopleiding.

In 2001 richtte ze een vrouwentheatergroep op, schreef het scenario voor The Wool Doll, werkte vijf jaar lang aan die film, kwam op haar 45ste voor het eerst buiten Anatolië en inmiddels reist ze de hele wereld rond voor haar film én schittert ze in een reclamefilmpje met Ronaldo. Ronaldo!

Ik vroeg haar of ze haar zoon die mee was als feminist had opgevoed. Ze kende het woord niet, maar geloofde wel in de gelijkheid van mannen en vrouwen, het belang van een seculiere staat en het recht van iedereen om de eigen dromen na te jagen zonder tegenwerking.

Bescheiden
Daar zat ze dan, vrolijk, met die ondeugende ogen en de overduidelijke zelfspot die overkwam ondanks de taalbarrière. Het soort vrouw waar de media op neerkijken, niet goed genoeg voor De Balie, want niet hatelijk genoeg. Maar wat Koçak doet, het aantal vrouwen dat ze inspireert en aanspoort is zoveel effectiever en indrukwekkender dan haar kleine film en bescheiden opstelling doen vermoeden.

De zaal zat vol met Turkse vrouwen, jong en oud, met en zonder hoofddoek, en andere vrouwen en mannen met diverse achtergronden. Na afloop wilde de halve zaal met haar op de foto.

Een vrouw als Koçak komt van ver. Er zijn heel veel Koçaks, maar ook heel veel vrouwen die hun plek nog niet bevochten hebben, die iedere dag moeten overleven, die verlangen naar en vechten voor waardigheid en vrijheid. Vrouwen in oorlogsgebieden, in vluchtelingenkampen, in landen zonder basale rechten; ze overleven, ze strijden en geven niet op. En als je dan ziet wat Koçak bereikt heeft, past slechts een diepe buiging.

Medeplichtig
Het maakt het contrast met het sektarische gedrag van zelfbenoemde feministes hier des te groter. Eenmaal thuis zag ik dat de anti-islamretoriek tegen de wanden van de sociale media op klotste en allerlei vrouwen kennelijk ter ere van 8 maart hun giftige haat tegen Sylvana Simons de vrije loop lieten. Ik gruw ervan hoe een principiële, eigenzinnige en beschaafde vrouw als Sylvana, die nogal wat offers heeft gemaakt, besmeurd wordt.

De afgelopen tijd heb ik me redelijk afzijdig gehouden van het debat. Maar Koçaks energie was aanstekelijk. Terwijl ik naast haar zat, realiseerde ik me weer eens hoe belangrijk het is je uit te spreken, want wie zwijgt is medeplichtig.

En toen dacht ik weer aan Koçaks woorden over feminisme: ‘ik weet niet wat je bedoelt met dat woord, maar ik weet wel dat mensen gelijk zijn. Vrouwen niet voor mannen onderdoen en dat je het niet met mensen eens hoeft te zijn.’

De echte, verlichte feministe was in Den Haag. Met dank aan het Haagse Filmhuis dat het belang van diversiteit inziet en de kracht van kunst en cultuur omarmt.

info[at]aichaqandisha.nl