Vanavond wat verkoeling zoeken? Ga dan naar het Amsterdamse Rialto waar de prachtige Tunesische speelfilm Hedi draait van regisseur Mohammed ben Attia. Hedi, wat ‘rustig’ betekent, is de naam van de hoofdpersoon: een introverte autoverkoper die op het punt staat te trouwen met de vrouw die zijn moeder heeft uitgekozen, maar die nooit echt de moed of aandrang heeft gehad te leven tot hij de vrolijke, liberale Rim ontmoet in een badplaats en voor het eerst iets voelt.
We spraken de bijzonder sympathieke regisseur Mohamed ben Attia in Amsterdam spreken waar hij is voor World Cinema Amsterdam. Hedi, geproduceerd door Dora Bouchouha en de Belgische broers Dardenne, werd op het filmfestival van Berlijn bekroond onder andere met de Gouden Beer voor beste film en oogst internationaal veel lovende reacties.
Geen vakanties
‘Ik heb veel geluk gehad. Je hoort altijd dat de eerste film zo moeilijk was en dat het lastig was te financieren, maar dat was bij ons niet het geval. Het is wel eens fijn dat te kunnen zeggen, je hoort mensen er altijd over klagen.’
Ben Attia studeerde economie, werkte daarna bij Renault en vulde zijn vrije tijd met wat hij het liefste deed: schrijven.
‘Twaalf jaar lang nam ik geen vakantie zodat ik om de twee jaar vrij kon nemen om een korte film te maken. In die periode heb ik er vijf gemaakt. Na de laatste korte film ben ik gestopt bij Renault om aan mijn eerste lange speelfilm te werken.’
Allegorie
Hedi is meer dan een ontroerend liefdesverhaal geworden, een allegorie voor het Tunesië van na de opstand.
‘Het belangrijkste vind ik ons verhaal, waarin we ons bevinden. In die eerste dagen na de opstand waren we nog vol van wat er gebeurd was, maar ik wilde er geen documentaire over maken, ik wilde er indirect iets over zeggen via dit verhaal. Ten tijde van Zine el Abidine was er politieke censuur op alle vlakken: cultureel, religieus en sociaal. Dus al die jaren waren we eraan gewend geraakt dat we alleen over onbelangrijke dingen spraken, we hadden niet eens de drang om ‘nee’ te zeggen. De opstand was als een snelkookpan die overliep en opeens lag alles open: wat onze buurman vond, wat wij zelf vonden.’
Maar de veranderingen die op stapel leken, de hoop die mensen hadden, het zakte allemaal al snel in.
‘We hebben tijd nodig onszelf te leren kennen. Het gaat niet om wetten of regels, dit gaat om iets dat diep in onszelf verankerd ligt en dat vraagt tijd. Wat wel ten goede is veranderd, is dat alles nu gezegd wordt, ik hoop dat dat blijft.
Vrije seksuele moraal
Met het succes van Hedi lijkt de Tunesische cinema haar rentrée te maken.
‘De jaren tachtig en negentig waren hoogtijdagen voor de Tunesische film, maar na 2000 was er een terugval. Dit had te maken met Zine el Abidine: er was geen censuur op bijvoorbeeld seks of naakt, maar wel op politiek. Al het politieke was taboe, maar het probleem was dat alles daardoor politiek werd, zelfs een scène van een man die naar zijn werk gaat. De vrije seksuele moraal die we in Tunesische films hebben, komt door Bourguiba, die heeft in zijn tijd veel dingen gedaan waar mensen het nog steeds over hebben, zoals die keer dat hij een glas water dronk tijdens de ramadan en tegen vrouwen zei dat ze hun hoofddoek af moesten doen. Nu met de opkomst van extremisten, verwijzen mensen regelmatig naar foto’s uit de jaren zeventig van vrouwen in minirokken en in bikini’s aan het strand.’
‘Maar toch, naaktscènes, films over maagdelijkheid en homoseksualiteit zijn nooit een probleem geweest, maar die seksualiteit is altijd gelinkt aan taboe-onderwerpen of agressie. Een zoen, een gewone, echte, onschuldige zoen zoals wij die hebben laten zien in Hedi zie je zelden. De onschuld ervan wordt bijna vergeten door mensen. En daardoor nemen mensen er aanstoot aan. Dat zag je ook bij Much Loved, een van mijn favoriete films. Ik hou van films die je niet de kans geven te gaan analyseren tijdens het kijken. Ik ging echt op in die film en dat gebeurt me niet vaak. Maar mensen in Marokko namen aanstoot aan de film omdat ze zichzelf erin zagen. Mensen vinden het niet fijn geconfronteerd te worden met zichzelf. Zo namen sommige kijkers aanstoot aan de zoenscènes in onze film. Intimiteit, daar zijn mensen niet aan gewend. Dat heeft te maken met onze opvoeding, met schaamte, met de man-vrouwverhoudingen. Als kind groei je op zonder intimiteit te zien.’
Die intimiteit is, samen met het verhaal en de twee sterke hoofdrolspelers, de kracht van de film. Zoals Tunesië haar weg zoekt en worstelt met haar innerlijke demonen op weg naar meer rust en geluk, zo probeert Hedi zijn pad te vinden.
‘Het leven in Tunesië is één lineaire lijn: je gaat naar school, studeert, werkt, trouwt en krijgt kinderen. Je echt afvragen wat je zelf wilt, een diepe verliefdheid voelen, dat zie je maar zelden.’
Hedi draait vanavond om 19:00 in Rialto tijdens het World Cinema Amsterdam. Kaartjes kun je hier bestellen.
info[at]aichaqandisha.nl