Je weet dat je naar een drama van Kiyoshi Kurosawa zit te kijken als je in de eerste scène al een ongemakkelijk gevoel krijgt. We zien een kind dat pianoles krijgt van een vrouw, sfeervol licht, prettige klanken, alles zacht, en bam, de pianolerares krijgt een on-Japans botte reprimande van de moeder van het kind.
We kijken naar Journey to the Shore (Kishibe no Tabi), net uit op DVD, de voorlaatste film van
Kurosawa, niet te verwarren met Akira Kurosawa, van The Seven Samurai en Ran, maar bekend bij filmhuisbezoekers van Tokyo Sonata (2008), over een ogenschijnlijk modelgezinnetje dat alras wordt ontmanteld nadat de vader werkloos is geworden. Kurosawa’s films zijn altijd verschillend van de vorige, maar allemaal kenmerken ze zich doordat ze onder je huid gaan zitten. Vaak krijgt de kijker een gevoel van medeplichtigheid opgedrongen. Bijna altijd is er iets ongemakkelijks, iets verschrikkelijks dat op uitbarsten staat.
Surrealistisch liefdesdrama
Journey to the Shore is voor Kurosawa’s doen zeer ingetogen. Het is een mysterieus, surrealistisch liefdesdrama over een vrouw, de pianolerares, Mizuki heet ze, die haar man drie jaar geleden verloor. De man, Yusuke, wordt gespeeld door mijn favoriete acteur Tadanobu Asano. Asano speelt meestal types waar iets mee is. Kwetsbaar en gevaarlijk tegelijk, charmant maar roofdierachtig. Ontegenzeggelijk onbetrouwbaar.
Hij staat opeens in haar huis, na drie jaar, als een geest. Ze schrikt niet, ze lijkt zelfs niet verbaasd. “Hoe lang is het nou geleden?”, zegt hij. Drie jaar, antwoordt ze. Hij blijkt zelfmoord te hebben gepleegd omdat hij ongeneeslijk ziek was. Waarom hij er weer is, wordt niet duidelijk, maar hij vergeet wel steeds zijn schoenen in huis uit te trekken. Hij stelt haar voor haar mee te nemen naar plekken die veel voor hem betekenen. Ze aarzelt. “Niet in het hiernamaals”, zegt hij. “Gewoon hier.”
Hiernamaals
Hij blijkt allerlei baantjes te hebben gehad bij mensen met wie hij daarna bevriend is geraakt. Ergens in een dorp heeft hij zich heel populair gemaakt als leraar. Soms lijkt hij plotseling weer te zijn verdwenen, en raakt Mizuki in paniek. Dan komt hij vanachter een deur tevoorschijn, alsof er niks aan de hand is. “Ah, daar ben je weer”, zegt hij.
Na zijn dood heeft ze ontdekt dat hij haar heeft bedrogen met een andere vrouw. Ze maakt er ruzie over met hem. Hij stelt haar voor aan andere mensen die zijn overleden, maar dat kennelijk zelf niet in de gaten hebben. Er is een man die hij ervan probeert te overtuigen de oversteek te maken naar het hiernamaals. “Dat kan ik niet”, zegt hij. “Mijn vrouw houdt me hier.”
De film gaat over afscheid van je overleden dierbaren. Hoe moeilijk dat is. Er zijn films over gemaakt in het Westen, meestal vol vette sentimentaliteit. Jankfilms. Het knappe van Kurosawa is dat hij juist ontroert door nadrukkelijk niet sentimenteel te zijn. Zijn film is ingetogen, net als het acteerwerk van Asano en, ik had haar naam nog niet genoemd, zijn tegenspeelster Eri Fukatsu. Ze huilen niet, ze schreeuwen niet, ze praten, ze bewegen zich om elkaar heen in steeds weergaloos gefilmde scènes, meestal in schemerlicht.
Alles gebeurt terloops, zoals vaak in Kurosawa’s films. In de jaren negentig werden Japanse horrorfilms als The Ring en The Grudge hier heel populair, maar het engst vind ik de griezelfilms van Kurosawa, waarin de spoken alleen maar stil naar je staren. Of ze zijn niet zozeer eng, ze geven een ongemakkelijk gevoel. De spoken blijven, nadat de film is afgelopen.
Veel recensenten klaagden over deze nieuwe film. Ze vonden hem te lang en te saai, zonder spanningsboog. Ik vind het een meesterwerk. Een stille, ontroerende film over afscheid, over de dood van je geliefde en daarna weer verder gaan. Over verdriet en troost en verwerking, waarbij je soms de hulp van iemand anders nodig hebt, maar die je uiteindelijk altijd alleen moet doen.
‘Journey to the Shore’ kun je hier bestellen voor 9,99.
info[at]aichaqandisha.nl