foto Neil van der Linden
Twee reuzen van de Arabische literatuur op één podium. De levende legende en meest tot de verbeelding sprekende Arabische dichter Adonis die met keelpijn op gedragen, bijna muzikale wijze zijn gedichten voordroeg. Een kleine man, bedeesd en fragiel, maar tegelijkertijd kranig, scherp en strijdvaardig.
Daarbij voegde zich de Egyptische Alaa al Aswani, tandarts en Egypte’s meest succesvolle schrijver, zowel nationaal als internationaal. Zijn Yacoubian Building was een groots succes. Een schrijver die als geen ander de Egyptische geest en ziel in woorden en verhalen kan vangen. Groot, temperamentvol en strijdvaardig.
Writers Unlimited Festival
Er is natuurlijk nogal wat om voor te strijden in de Arabische regio waar de in Parijs wonende Adonis zijn wortels heeft en de in Caïro wonende en werkende Aswani zijn inspiratie vandaan haalt.
Beiden zijn in het land voor het Writers Unlimited Festival in Den Haag en de presentatie van hun boeken: Jurgen Maas heeft voor het eerst, en eindelijk dan als Nederlandse uitgever, een bundel gedichten van Adonis uitgebracht onder de titel Wat blijft en Aswani presenteerde er de Nederlandse vertaling van zijn boek De Automobielclub van Caïro.
De eerste bundel van Adonis werd aangeboden door Ahmed Aboutaleb die een parallel trok tussen het leven van de dichter en het zijne.
Plek van eenheid
Adonis stak van wal over zijn tweede moeder de poëzie aan wiens borst hij opnieuw geboren werd en gevormd. Over de ongrijpbaarheid van poëzie ook: zoals je de liefde nooit echt kunt verklaren, kun je dat ook niet met poëzie. En zoals liefde grenzen, taal, cultuur en religie overschrijdt, zo doet poëzie dat ook. Het is de plek van eenheid waar alles samen komt.
Literatuur is er niet voor de politieke veranderingen, vulde Aswani later aan. Literatuur die een politiek doel heeft, is geen literatuur. Waar literatuur wel toe kan dien? Menselijke veranderingen. En dat is waar beide heren ieder op eigen wijze voor strijden.
Adonis is wars van religie als instituut. Geboren in een arm, islamitisch gezin in een klein plattelandsdorpje in Syrië heeft hij zich ontwikkeld tot een a-religieuze geest die de individuele geloofsvrijheid verdedigt, maar het instituut religie hekelt. Daar waar religie het voor het zeggen heeft, vindt de regressie plaats, aldus Adonis. Echte creativiteit, goede literatuur en poëzie kunnen volgens hem alleen in vrijheid bloeien. Als de kunstenaar of schrijver vrij is. Tegelijkertijd wees hij op de rijke zuid-Amerikaanse literatuur ten tijde van de repressieve jaren.
Arabische wereld ontleed
Maar voor die vrijheid kun je strijden, betwistte Aswani die een van de prominente deelnemers was aan de opstand in Egypte en nu een uitgesproken criticus is van de nieuwe onderdrukker Sisi. Van tevoren had Aswany aangegeven dat hij geen zin had alleen over politiek of Sisi te praten: ‘ik word zo vaak uitgenodigd en het enige dat ze van me willen weten is wat ik van Sisi vindt, dat kan ik ook wel over de telefoon vertellen.’ Hij vertelde over zijn laatste boek, hoe de personages met hem tijdens het schrijfproces aan de haal gaan, maar ook hoe de politiek, en vooral de Egyptische opstand, onvermijdelijk in zijn boek verweven zitten.
De Arabische wereld en de huidige toestand kun je natuurlijk niet in een uurtje besproken wanneer je ook de literatuur en de gasten enigszins recht wil doen. Net op het moment dat het vuurtje zacht begon op te laaien en de Arabische wereld ontleed zou worden door de twee heren, was het uur alweer afgelopen.
Daar, midden op die ene vrije plek die literatuur heet, was het de veiligste gelegenheid om de discussie aan te gaan en het oneens te zijn. Kon dat maar altijd en overal.
Vanmiddag spreek ik Adonis uitgebreid voor een Arabisch publiek en dan zal hij dieper ingaan op de rol van literatuur en poëzie en de staat van de cultuur en de intellectuelen in de regio. Als het lukt, zal ik ook daar verslag van doen. Want we moeten het ook nog hebben over de beroepspedanterik, de Arabische variant op de beroepsquerulant.
Wat blijft kun je hier bestellen voor 19,95 en De Automobielclub van Caïro kun je hier bestellen voor 24,95.
hassnae[at]aichaqandisha.nl