In eerste instantie leek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk me een interessant boek omdat het een inkijk geeft in de denkwijze van bankiers in de Londense City. Dat er niets veranderd is sinds 2008 en we eigenlijk nog steeds full speed ahead richting ravijn gaan, verbaasde me niet. De hele maatschappij draait gewoon door alsof er niets aan de hand is, dus waarom bankiers niet.
Wel verbaasde het me dat Luyendijk steeds blijk gaf van een bepaalde sympathie voor bankiers. Hij zegt keer op keer dat de manier waarop er naar bankiers wordt gekeken verkeerd is. Die bankiers zijn onderdeel van een systeem met bepaalde structuren die het (wan-)gedrag van bankiers beloont. Feitelijk kunnen ze er, in de visie van Luyendijk, niets aan doen. Vooral ‘links’ (als hij dit zegt trekt hij een gezicht alsof hij een rauwe slak doorslikt) heeft er een handje van bankiers graag af te schilderen als onmensen, graaiers en barbaren. Daarbij maakt hij de vergelijking met de manier hoe PVV stemmers naar de islam kijken.
Hoog Harry Mens-gehalte
Behoorlijk aanmatigend voor iemand die bankiers afschildert als slachtoffers van ‘structuren’. En die structuren beziet als uit het niets ontstane en op zichzelf staande entiteiten. Terwijl die structuren toch echt alleen maar door mensen kunnen zijn uitgedacht. Ik vond het dan ook een beetje vreemd dat het programma Tegenlicht het nodig vond anderhalf uur te besteden aan zijn boek. Een boek dat geen enkele economische onderbouwing kent. Alsof de gesprekken die Luyendijk met de bankiers heeft gevoerd en zijn daaraan verbonden conclusies de verlichting in de financiële wereld teweeg zouden gaan brengen.
Eerlijk gezegd vond ik Luyendijk tijdens de Tegenlicht uitzending ook steeds irritanter worden. Hij ging bij bepaalde zaken uit van aannames (links denkt dom want vindt bankiers graaiers). Ook zijn opmerking dat Nederland het land van de middelmaat is waar hij zich niet meer thuis voelde had een hoog Harry Mens-gehalte. Daarbij voelde hij zichzelf ook bankier volgens eigen zeggen, wat op zijn minst het vermoeden wekt dat hij een soort Stockholm-syndroom heeft opgelopen tijdens de vele gesprekken die hij met bankiers heeft gevoerd. Inhoudelijk vond ik het niet kloppen.
Kritiek op zelfverrijking is oorlog
Aan inhoudelijk heeft ene meneer Koster van Quote dan weer volledig schijt. Volgens goed rechts gebruik (ja, ik kan ook geweldig generaliseren) smijt hij, bij gebrek aan argumenten het privé leven van Luyendijk maar op tafel. Luyendijk heeft geld in zijn BV, wel 6 ton. Schande. Koster lult over zijn ‘linkse’ aanhang die hem op handen draagt en heeft blijkbaar het dédain waarmee Luyendijk over links spreekt gemist. En over de columns die Luyendijk schrijft voor de ‘zuur-linkse’ krant The Guardian. Zuur-links staat blijkbaar parallel aan inhoudelijk waar het soort figuren als Koster geen boodschap aan heeft. Kritiek op zelfverrijking is oorlog. En in oorlog is alles toegestaan in de wereld van Quote.
Verbazingwekkend is het. Als we de financiële wereld hun gang laten gaan maakt het namelijk niets meer uit of je links of rechts bent: dan gaan we allemaal ten onder. Kritiek op bankiers die zonder enige scrupules in 2008 nog met gebogen hoofd om vergiffenis vroegen en een gedragsverandering aankondigden om het vervolgens nog erger te maken dan het al was… Dat heeft niets met politieke voorkeur te maken maar met ongerustheid. Maar in een maatschappij waarin fraude en zelfverrijking voortdurend worden afgedaan als menselijke ‘foutjes’ (denk bijvoorbeeld aan Verheijen bij de VVD en Faber bij de PVV) en integriteit een moeilijk woord uit de Van Dale is, is dat waarschijnlijk tegen dovemansoren gezegd.
rebecca[at]aichaqandisha.nl