Illustratie: Milo Manara
Speciale gast op het komende Writers Unlimited-festival – over anderhalve maand alweer – is de Italiaanse striptekenaar Milo Manara. Ik vermoed dat die naam zelfs veel niet-stripliefhebbers wel iets zegt. In elk geval zullen velen zijn werk wel eens gezien hebben. Waarom moet iedereen naar hem komen kijken? Kort en goed: Milo Manara is de Federico Fellini van de strip en het is (voor zover ik weet) de eerste keer dat-ie in Nederland optreedt.
En wie niet weet wie Federico Fellini is: wil je heel snel maken dat je van dit blog afkomt?
Manara is wereldberoemd, of eigenlijk zijn vooral zijn vrouwen dat, want Manara staat bekend om zijn erotische strips. De Schakelaar, De Onzichtbare Man, Candid Camera, hier kunt u zich online inlezen (nog niet op clicken, anders komt u hier niet meer terug, eerst even dit uitlezen).
Inhoudelijk voegt Manara op erotisch gebied weinig toe, want hij put uit het bekende arsenaal van de pornografie: Nymfomanes die allemaal hetzelfde playmate-lichaam hebben, altijd gewillig, zelfs als ze verkracht worden, en soms zijn ze met een handig apparaatje op afstand te bedienen. Ze laten zich nemen op openbare toiletten, in steegjes, slaapkamers, in het oerwoud, op de prairie, in de kerk, door mannen in alle soorten en maten.
Dat is trouwens opvallend: Manara’s mannen komen in alle denkbare variaties, maar de vrouwen tekent hij op slechts twee manieren: óf slank en beeldschoon met wellustige lippen en vulva’s als orchideeën, óf als afzichtelijke oude heksen. Er zit niks tussenin.
Maar de manier waarop Manara zijn verhalen vertelt, is wél heel bijzonder. Manara is een absolute meester van de vertelkunst. Zijn strips lezen als films, met vloeiende sequenties en een strak geregisseerde camera. De ‘acteurs’ bewegen als echte mensen en de decors zijn magnifiek. Manara neemt ook altijd de tijd voor een scène. Er wordt niet meteen geneukt, eerst moet er natuurlijk worden uitgekleed, en niemand kleedt zich zo natuurlijk uit als Manara’s personages. Vooral het uittrekken van de slip verdient speciale aandacht. Manara is de koning van het uittrekken van de damesslip:
Is dat mooi of niet? Zoals die vrouw behendig op haar linkerbeen balanceert, haar bovenlichaam naar rechts hellend voor het evenwicht, haar andere been optrekkend om haar voet uit haar slip te kunnen manoeuvreren, zonder te kijken. Net echt! Wat een aandacht voor detail! Wat een liefde voor het tekenen spreekt hier uit! En laten we ook niet vergeten: wat vreselijk geil! En zo trek je je slip uit als je in de auto zit:
Op het laatste plaatje zie je dat die auto helemaal geen zijportier heeft, dat het een opengewerkte studio-auto is om de cameraman en dus de kijker goed zicht te kunnen geven op de actie, maar daar gaan we niet over zeuren. Hier is nog een mooie slip-uittrek-scène:
Om me een beetje in te lezen, heb ik wat blogs van Manara-liefhebbers bekeken, die kennelijk boos worden als hun idool beschuldigd wordt van pornografie. Dit is geen pornografie, betogen ze, maar erotische kunst. Ik weet niet af dat onderscheid altijd zo duidelijk te maken is in Manara’s werk. Ik weet wel dat die erotische verhaaltjes van hem op den duur behoorlijk vervelen, en dat het jammer is dat Manara niet net zo bekend is vanwege zijn veel literairderer werk, zoals Guiseppe Bergman, het werk dat hij samen met de grote, grote Hugo Pratt heeft gedaan en bijvoorbeeld Borgia.
Zelf ontdekte ik Manara via Hugo Pratt, helaas veel te vroeg overleden en de geestelijke vader van de existentialistische historische avonturenstrip Corto Maltese. Manara had een jaar of dertig geleden een hommage gemaakt aan Pratt, Guiseppe Bergman. Dat gaat over een twintiger die genoeg heeft van zijn gezapige leventje en op avontuur gaat. Ik heb het op vijftienjarige leeftijd gelezen dus ik herinner me niet alles meer, maar ik vergeet nooit de openingsscène, waarin Guiseppe Bergman een raam aan diggelen schreeuwt. Het boek was een soort LSD-trip, ik werd er meteen ingetrokken met mijn ontvankelijke pubergeest:
Waanzinnig, toch? Pratt werd door Manara in het verhaal opgevoerd als een soort God, in ieder geval als de schepper van het universum waarin Guiseppe Bergman ronddoolt. Ik moet het boek herlezen om precies te weten wat Manara eigenlijk wil zeggen, maar ik herinner het me als een achtbaanrit door de verbeelding. Pratt heeft later twee scenario’s voor Manara geschreven, Indian Summer en El Gaucho, het beste wat Manara heeft getekend.
Niet raar, want Pratt is simpelweg de beste stripauteur die ooit heeft geleefd. Niemand die met zoveel kennis en begrip van verschillende culturen, onder andere in zijn series Corto Maltese en De Woestijnschorpioenen, zo indringend én zo liefdevol de botsing tussen het Westen en de rest van de wereld heeft beschreven.
Indian Summer speelt zich af in het Boston van de zeventiende eeuw, waar puriteinse kolonisten in botsing komen met de Indianen in het gebied. Het is een geweldig verhaal over vooroordelen, niet alleen aan de kant van de kolonisten, maar ook aan die van de Indianen, waarin Pratt de talenten van Manara volledig uitbuit. Hier hebben Manara’s gepatenteerde seksscènes echt een functie, als indicator van de machtsverhoudingen en de hypocrisie, niet alleen van de onderdrukkers, maar ook van de onderdrukten.
Pratt was zelf niet de meest begenadigde tekenaar ter wereld, maar hij had wel een feilloos gevoel voor beeldsequenties. Gepaard met het feilloze gevoel voor beeldsequenties, voor beeldritme van Manara kun je haast niet anders dan perfectie in stripvorm krijgen. Meeslepend, opwindend, bloedspannend, dat is Indian Summer. Zie de onderstaande scène, dat is toch gewoon film op papier?
Met El Gaucho deed het duo het nog eens dunnetjes over en ik begrijp dat er een trilogie zou zijn geweest als die klote-God Hugo Pratt niet van ons had weggenomen. Bedankt, God!
Een paar jaar geleden werkte Manara samen met Jodorowski, één van de geniaalste gekken die er in de stripwereld rondloopt, aan de serie Borgia, over paus Alexander VI ofwel Rodrigo Borgia, bij wie iedereen nu het gezicht van Jeremy Irons voor zich ziet. Een kolfje naar de hand van zowel Jodorowski als Manara, want die paus wist perversiteit tot een levenskunst te verheffen. Borgia is weer één van Manara’s meesterwerken, subliem getekend en in beeld gebracht, met decors die alles overtreffen wat Manara eerder heeft getekend.
Maar die vrouwen, hè. Manara tekent Borgia’s dochter Lucretia weer als een hitsige neukpop met d’r tuitmondje en haar gewillig omhoog gestokken achterwerk en dat stoort me geweldig. Ik hoop dat ik dat Manara – voor wie ik enorm ontzag heb – straks durf te vragen als ik hem interview op het Writers Unlimited-festival: waarom weigert u echte vrouwen te tekenen? Waarom hebben uw interessantste personages altijd het uiterlijk van een puberfantasie?
Net als zijn grote voorbeeld Fellini paart Manara het vulgaire aan het sublieme. Zijn verhalen zijn vaak nihilistisch, maar ze verraden ook een warme liefde voor het leven, voor schoonheid. Net als Rodrigo Borgia, eigenlijk, die iedereen uit de weg liet ruimen die een gevaar vormde voor zijn carrière, maar die ook bekend stond als een mecenas, iemand die kunst koesterde en kunstenaars aanmoedigde. Iemand van pure poëzie en weerzinwekkende wreedheid.
Overtuigd? Manara zal op zaterdag 18 januari geïnterviewd worden over zijn liefde voor Fellini door Hassnae en de volgende dag door mij over – het zal u niet verrassen – strips. Zie hier voor meer informatie.
Dit is de derde achtereenvolgende keer dat de organisatie van het belangrijkste literaire festival van Nederland ruimte geeft aan een stripevenement. Ieder jaar wordt het een beetje groter. Best bijzonder, want strip blijft in Nederland – in tegenstelling tot de ons omringende landen – een beetje het achterlijke broertje van de kunst, dat je het liefst voor iedereen verborgen houdt. Door er aandacht aan te besteden op een serieus literair festival kunnen we helpen dat imago een beetje te verbeteren. Fantastisch dus, dat de organisatie van Writers Unlimited zich zo ruimdenkend opstelt.
Jammer dat de Nederlandse stripwereld, dus de uitgevers, de stichtingen en verenigingen, de stripintendanten en de stripjournalisten, het zo vreselijk laten afweten, ik vermoed louter alleen omdat ze zelf niet op het idee waren gekomen iets dergelijks op een literair evenement aan te bieden. Beetje sneu, die kleinzieligheid.
Eerder gepubliceerd op Frontaal Naakt.
peter[at]aichaqandisha.nl