In de zomer van 2005 vindt een visser een menselijk onderbeen in de IJssel. Dit gegeven leidt bij Joris van Casteren tot een obsessie. Hoe kwam het been daar terecht? Wat heeft dit been allemaal meegemaakt? Waar was het andere been en de rest van de eigenaar? Wat was de eigenaar voor persoon?
Product van deze obsessie is het boek Het been in de IJssel. Het is geschreven in dezelfde stijl als de eerdere boeken van de schrijver, Lelystad en Het zusje van de bruid. Droge en rake observaties van zijn belevenissen en gesprekken worden afgewisseld met korte stukjes achtergrondinformatie en filosofisch aandoende overdenkingen.
Surrealistische zoektocht
De zoektocht van de schrijver naar het hoe en waarom van het been begint op de begraafplaats van dit losse lichaamsdeel. Van daar leidt Van Casteren ons langs literatuur over losse benen, sportvissers langs de IJssel, hoogleraren forensische geneeskunde, gemeenten, diverse instituten en uiteindelijk familie, vrienden en kennissen van de eigenaar van het been. Telkens geeft Van Casteren schijnbaar onbelangrijke details die de sfeer van zijn toch al surrealistische zoektocht perfect neerzetten. Tijdens een gesprek met een ambtenaar van de gemeente waar het been gevonden is, vraagt een collega of zij haar wil helpen met de kopieermachine ‘want daar kan ik niet mee omgaan’, of een man die in de snackbar in de buurt van de vindplaats van het been mayonaise op zijn shirt knoeit en om servetten roept. Mede door dit soort details komt een absurdistische kijk op de werkelijkheid naar voren. In de woorden van de schrijver:
“Het been ontroert mij, in al zijn nutteloosheid. Omdat het een reeks onvoorziene gebeurtenissen in gang zette. Omdat de geordende bureaucratische machinerieën in Nederland en in Duitsland ervan op tilt sloegen. Omdat het liet zien dat de werkelijkheid onverwachter en grilliger is dan de mensen geneigd zijn te denken. Als kunstwerk, kortom, is het been wat mij betreft een groot succes.”
Omdat het been als kunstwerk geslaagd is, is het boek als literatuur geslaagd.
Intrigerend boek
De zoektocht raast ondanks alle details, overdenkingen en achtergrondinformatie in korte tijd onder je ogen door. De spanning van het idee aan het begin te staan van een grootse queeste zakt voor de lezer aan het einde een beetje weg, maar het boek blijft tot de laatste pagina toe intrigerend.
Binnen een dag is Het been in de IJssel uitgelezen. Dan is het weer wachten op de volgende obsessie van Van Casteren.
info[at]aichaqandisha.nl