Normaal ben ik niet zo van de chauvinistsche trots als een landgenoot iets bijzonders presteert, maar dat de Nederlander Michael Dudok de Wit een film had gemaakt voor de Japanse Ghibli-studio, vond ik best cool. Ghibli is de Rembrandt en de Shakespeare onder de tekenfilmstudio’s. Als je daarvoor mag werken, behoor je tot de beste.
En dat bleek: bejubeld door de recensenten, bekroond in Cannes. Ik zag erg uit naar The Red Turtle. Maar door allerlei drukte en de zomervakantie ben ik er niet aan toe gekomen de film in de bioscoop te zien. Mijn kans kreeg ik onlangs, toen ik de bluraydisc kreeg toegestuurd.
Niet hetzelfde als het witte doek, maar ik heb een groot tv-scherm en bovendien bevat de bluray extra’s: een VPRO-documentaire over Dudok de Wit en zijn twee korte films Father and Daugter en The Aroma of Tea.
Kerstcadeau
Helaas moet ik zeggen dat The Red Turtle me behoorlijk tegenviel. Dat ligt aan mij, iedereen vindt het een prachtige film, dus trekt u zich niets van deze recensie aan en geef de Blu-ray als kerstcadeau aan uzelf of aan anderen. Maar ik wil er wel een paar dingen over zeggen.
De film, helemaal zonder dialoog, gaat over een man die aanspoelt op een onbewoond eiland en met een vlot probeert daar weer weg te komen. Zijn pogingen worden echter steeds verijdeld door de rode schildpad van de filmtitel.
Alles klopt aan The Red Turtle. De animatie, de manier waarop het verhaal wordt verteld, de prachtige beelden van de overweldigende natuur, typerend voor Ghibli, de weerspiegeling van het zonlicht in het heldere water. De spanning die wordt opgebouwd, bijvoorbeeld in een scene waarin vissen plotseling wegschieten, zodat je weet dat er iets bedreigends aankomt. De rode schildpad, inderdaad.
Seksloos
Maar na drie kwartier ging de film me irriteren. Het is me allemaal te netjes. De film is zo nadrukkelijk in orde. Alles dient zijn doel. Dat maakt de film ook bloedeloos en seksloos. Ze mist de passie van de andere Ghibli-films. Ze heeft een brein, maar geen hart. Dit is een intellectuele excercitie voor beschaafde mensen met een vouwfiets, niet voor impulsieve rouwdouwers als ik.
Op een gegeven moment zat ik geduldig te wachten tot de film was afgelopen en zat ik me af te vragen: waarom wordt er nog steeds niet gesproken als je met drie mensen bent? Waarom hecht iedereen zo aan zijn kleding als er verder toch niemand anders op het eiland is?
Nee, echt, wie zwemt er nou niet naakt als hij alleen op een onbewoond eiland is? Wie houdt er dan zelfs na jaren nog ijzerenheinig zijn kleren aan in het water? Mijn elfjarige zoon, met wie ik de film keek, ging ook vragen stellen: “Waar poepen ze?” Ik zei: “Deze mensen poepen niet. Ze luisteren naar strijkorkestjes in hun dromen.”
Natuurbeelden
Het valt me op dat Ghibli Dudok de Wit veel vrijheid heeft gegund. Er zitten paar typische Ghibli-elementen in The Red Turtle, zoals die overweldigende natuurbeelden en de kleine, schattige wezentjes die zorgen voor wat comic relief, in dit geval een groep strandkrabben (die ik zelf zou hebben opgegeten als ik die man was), maar in het algemeen is de stijl onmiskenbaar Dudok de Wit. En terwijl de etniciteit van de personages in de meeste Ghibli-films wat onbestemd is, zijn die in The Red Turtle duidelijk witte Europeanen. Hun gezichten zijn getekend in de Klare Lijn-stijl van Kuifje, met zwarte stippen als ogen.
De documentaire op de Blu-ray is typisch VPRO, langzaam en met de nadruk op sfeer. We zien straatbeelden in Cannes, we moeten heel lang naar dobberende bootjes kijken en we zien Dudok de Wit in een lange scène twee kronkeltrappen oplopen. We moeten geduldig wachten tot hij helemaal boven is.
Twee interessante scènes laten zien hoe hij zijn film maakt. Dan praat hij met een medewerker over een scène waarin de schildpad wegzwemt, en dat zijn bewegingen, vanwege de computeranimatie, te perfect zijn. Zijn poten of flippers of hoe dat dan ook heet bij een schildpad, moeten minder parallel bewegen, zodat het er natuurlijker uitziet. Dat is mooi, hoe Dudok de Wit denkt. Verder lijkt hij me een redelijk saaie man, die bedachtzaam praat, een beetje wezenloos voor zich uitstaart, zelfs als hij met iemand praat, en geen beweging teveel maakt.
Afknapper
De grootste revelatie, en voor mij tevens een enorme afknapper, is dat Dudok de Wit zijn film gewoon in Frankrijk gemaakt heeft, met Franse, Nederlandse en Vlaamse medewerkers. Ik dacht dat hij al die tijd in Japan had gewerkt, met Japanners die hem constant op zijn nek zaten.
Het verklaart het eurocentrisme van de film. De twee extra’s, Father and Daughter en The Aroma of Tea, vormen mooi vergelijkingsmateriaal. Father and Daughter is de lieveling van elke VPRO-kijker en filmhuisbezoeker. Mij heeft-ie nooit veel gedaan, met die dik opgelegde moraal, die boodschap die elke Nederlander, ook bijvoorbeeld Paul Verhoeven in zijn film Elle, er altijd zo nadrukkelijk in moet leggen. The Aroma of Tea is onbegrijpelijke, abstracte spielerei, aan mij niet besteed.
‘The Red Turtle, Lumière, kun je hier bestellen voor 19,95.
