Eigenlijk ben ik geen fan van toneel. Ik heb niet zo veel met de theatrale, overdreven gebaren en nadrukkelijke intonatie waar veel toneelacteurs zich van bedienen. Zinnen worden vaak uitgesproken alsof het publiek doof-stom is. Het heeft iets onnatuurlijks. Voor mij, althans. Laat ik vooral niet op tenen gaan staan, want die zijn tegenwoordig zo enorm lang en alomtegenwoordig. Er is altijd wel iemand ergens om beledigd.
Toen ik dus laatst in het Zuid-Afrikaanse Grahamstown tijdens het National Arts Festival, waar ik was uitgenodigd voor een panelgesprek en een lezing, plaats nam op mijn stoel voor het stuk Oomasisulu had ik geen hoge verwachtingen.
Anti-apartheidsactivist
Oomasisulu vertelt het verhaal van Albertina Sisulu die betrokken was bij de vrijheidsstrijd in Zuid-Afrika en liefkozend Ma Sisulu werd genoemd. Ze behoorde tot de prominente anti-apartheidsactivisten en was getrouwd met activist Walter Sisulu die vijfentwintig jaar lang gevangen zat op Robben eiland, net als Nelson Mandela.
Het stuk wordt opgevoerd door drie vrouwelijke acteurs; de actrice die Sisulu speelt (en behoorlijk op de jonge Albertina lijkt) en twee jonge actrices die de jeugd van Sisulu verbeelden en Walter Sisulu. Vooral dat laatste is goed gedaan: de actrice trekt een colbertje aan en verandert door die ene simpele handeling geloofwaardig in de liefde van Albertina.
Oomasisulu is verder behoorlijk conventioneel, maar wat me erin raakte is het besef dat de bloedige, absurd-racistische apartheidspolitiek van het land nog maar heel kort geleden is afgeschaft. Nu is het de beurt aan de mensen die het meest leden onder het apartheidsregime hun gevoelens te uiten en de littekens door middel van kunst en cultuur te verwerken.
Revisionistische racisten
Het is een manier om waardigheid te heroveren, je identiteit en plek op te eisen en af te rekenen met demonen die nog lang niet tot het verleden behoren.
Dit was mijn eerste bezoek aan Zuid-Afrika. Het was kort en in een kleine studentenstad waar het festival de grootste trekpleister was. Een dag heb ik een taxi gehuurd en de omgeving verkend. De ontzagwekkende natuur, de prachtige kust en de opvallend schone wijken zijn niet alleen oogstrelend, maar ademen bijna het verleden uit.
Het is bevreemdend in een stad te lopen met het besef dat twintig jaar geleden zwarten en blanken (ik geloof dat je ‘wit’ moet zeggen) gescheiden leefden en interraciale relaties bestraft werden. Het is obsceen dat er tegenwoordig in Nederland weer stemmen opgaan van revisionistische racisten die de geschiedenis van het land proberen te vervalsen en van de koloniserende blanken slachtoffers maken.
De zwarte stem mag weer gehoord worden. Het zwarte perspectief wordt opgeëist. Maar het gevecht blijft -en niet alleen in Zuid-Afrika.
info[at]aichaqandisha.nl