foto’s © Aicha Qandisha
Vrijdagavond, ik lag nog maar net in bed toen de telefoon ging. Aan de andere kant van de lijn een bekende uit Soedan, bijna onverstaanbaar zo schor, maar uitzinnig van vreugde: ‘Ibn Auf is opgestapt! We zijn het enige volk dat twee tirannen binnen 48 uur heeft verdreven!’
Eerder op de dag had ik hem nog gesproken en toen was hij waakzaam, maar strijdbaar: ‘we laten onze revolutie niet afpakken. Ibn Auf maakt deel uit van het systeem waar we tegen vechten, hij moet weg. Dit is onze strijd geweest.’ Ibn Auf is de legerleider die Bashir opvolgde na zijn val en zich genoodzaakt zag op te stappen toen duidelijk werd dat de mensen hem niet bliefden.
Ik vind het ontroerend, de bevlogenheid van de mensen in Soedan, die bereidwilligheid om met risico voor eigen lijf en lede de straat op te gaan om verandering af te dwingen. Het viel me op dat de internationale media amper aandacht hadden voor de gebeurtenissen in het land, tot duidelijk werd dat dictator Bashir was verdreven, toen opeens verschenen de live blogs en achtergrondartikelen.
Het is tekenend voor het gebrek aan interesse voor Afrika en het Midden-Oosten. De media staan te spartelen bij ellende, maar voor achtergrondverhalen, klein en groot is er zelden aandacht. Nu weet ik wel, er moeten keuzes gemaakt worden, de mogelijkheden zijn beperkt, maar toch: de manier waarop de Afrikaanse en Arabische landen in beeld worden gebracht, blijft armoedig en te vaak vanuit ons perspectief hier, in plaats van dat van hen.
Geschiedenis
Toen de opstanden in Soedan begonnen, werd ik constant op de hoogte gebracht door mensen met teksten, filmpjes, foto’s en spontane acties. Opeens realiseerde ik me dat al dat materiaal goud waard was en vroeg ik de vrienden daar of het mogelijk zou zijn de actievoerders te volgen en zo de revolutie van binnenuit te filmen. Stel je voor, stiekeme acties, massale demonstraties, maar ook een intiem inkijkje in de levens van mensen die dromen van een andere realiteit, een ander land en een andere toekomst. En die net zo lang doorgaan tot hun doel bereikt is.
Ik ging ermee langs wat omroepen, want een revolutie en val van een dictator van binnenuit filmen, dat is toch bijzonder? Maar de Nederlandse media zouden de Nederlandse media niet zijn als ze niet verlamd werden door een geestdodende stroperigheid en ambtelijke mores. Zeker voor een relatieve buitenstaander als ik. Het ‘tut, tut’ en ‘moeilijk’, ‘geen ruimte’ en ‘Afrika is niet zo sexy’, vlogen me om de oren. Natuurlijk, als je elke avond talkshows hebt waarin wordt betoogd dat het volstrekt logisch is dat je vluchtelingen op zee laat verdrinken, begrijp ik dat het wat ongewoon is als je opeens het voorstel krijgt om Afrikanen als gelijkwaardig te filmen, maar toch.
De demonstraties gingen door, het enthousiasme van de activisten doofde niet, vervolgens kwam de aangekondigde massa-demonstratie van 6 april, hielden de betogers stand en maakten geschiedenis. Na vier maanden was het gelukt om de dictator die het land al drie decennia wurgde, ten val ten brengen. En toen, ja, toen werd de wereld wakker. Want wat was er nou aan de hand in Soedan? En waar lag het precies? En waarom demonstreerden de mensen?
Vrijheid
Omdat ze een beter leven willen, omdat ze de isolatie door de internationale politiek moe waren en de onderdrukking van de eigen regering en het veiligheids- en legerapparaat spuugzat. Je kunt wel proberen om mensen tot in het oneindige te onderdrukken en vernederen, maar de levenslust overwint het. De levenslust wint het ook van verwende Hollywoodacteurs als George Clooney die zonder schaamte pleitte voor een voortzetting van de economische afstraffing van het land die het leven voor de gewone Soedanezen alleen maar zwaarder maakte. Ik heb dat nooit begrepen: een volk straffen voor de fouten van leiders die zij nooit wilden.
‘We zijn het zat. Hij moet weg. Maakt niet uit wat hij belooft, hij moet weg.’ En Bashir is weg. Het hoofd van de gehate veiligheidsdienst is ook weg. Nu begint het pas echt en het lijkt erop dat de overkoepelende groep die de demonstraties organiseerde niet dezelfde fouten wil maken als in bijvoorbeeld Egypte. Op verklaringen staan hun wensen duidelijk vermeld: een civiele overgangsregering om zo te werken aan een democratische, vreedzame en vrije samenleving, vrijlating van de politieke gevangenen, ontmanteling van het veiligheidsapparaat en die anders vormgeven, ontmanteling van de oude instituties zodat er een nieuw politiek systeem komt dat inclusief is en de grondwet en mensenrechten respecteert. De uitdagingen zijn daar, net als de hoop dat de nieuwe leiding internationale steun waarborgt om die uitdagingen het hoofd te bieden.
Een van de vrouwen die aanvankelijk sceptisch was, vanwege de instabiele situatie, was twee dagen later al wat hoopvoller. Een van de jongemannen die ik sprak, appte me ‘we are the world‘. En weer was ik ontroerd. Dat zijn ze zeker. Na jaren van isolatie, hebben ze op eigen kracht hun wereld opengebroken en willen ze die opnieuw vormgeven, vrij van religieuze dwingelandij en met respect voor ieders vrijheid.
Ik hoop zo dat het hen lukt. De hashtag is in ieder geval veelbelovend ‘jij valt, wij bouwen op’.
info[at]aichaqandisha.nl