In Rotterdam had ik een aantal collega’s leren kennen die uit Bosnië kwamen en hier tijdelijk onderzoek deden. Bij hun afscheid vroegen zij of ik ze op kwam zoeken in Sarajevo. Na enig twijfelen besloot ik dat te doen, bij wijze van zomervakantie. Toen ik aan familie, kennissen en collega’s vertelde dat ik van plan was om naar Bosnië te reizen, was de reactie bijna altijd hetzelfde: ‘Bosnië! Is het daar wel veilig? En de landmijnen dan?’ Bosnië is veilig, en de landmijnen liggen alleen nog op bepaalde – goed aangegeven – plaatsen in de bergen. In de bergen moet je trouwens eerder voor slangen en beren op je hoede zijn dan voor landmijnen, maar dat zei ik er bij het geruststellen niet bij.
Sarajevo is gelegen in een langwerpige vallei tussen steile groene bergen. De oude stad ligt aan één uiteinde van de vallei, en naarmate je naar de andere kant loopt, kom je steeds in later aangebouwde gedeelten. In de oude stad waan je je op een oosterse plek, met veel Turkse en Arabische invloeden. Prachtige oude moskeetjes (niet de betonnen misbaksels en suikertaarten die je in Nederland ziet), een Ottomaanse bazaar en nauwe steegjes met handwerklieden voeren je terug naar vroeger tijden. De straat bestaat uit ouderwetse klinkers. Hier kun je traditionele Bosnische maaltijden bestellen zoals Cevapčići (een soort pizza met worstjes), Dolma (paprika’s met gehakt) en Pita Burek (Een ronde taart van bladerdeeg met heel veel vlees). Vooral Burek vond ik zalig. Bosniërs houden van eten, en het eten is daar erg goedkoop.
Als je dan doorloopt naar de andere kant van de vallei, kom je in een gedeelte van de stad met neoclassicistische gebouwen. Een katholieke kathedraal, een orthodoxe kerk en gebouwen die je doen denken aan Wenen. Dit gedeelte is in de 19e eeuw gebouwd, in de Oostenrijkse tijd van Bosnië. Hier kun je gebak eten en koffie drinken alsof je in de Oostenrijkse hoofdstad bent. Elke bezetter heeft door de eeuwen heen zijn culinaire en architectonische stempel op Bosnië gedrukt. De Oostenrijkers wilden vanuit een soort multicultureel ideaal gebouwen in een islamitische stijl neerzetten voor de moslimbevolking van Sarajevo. Deze overdreven oosterse stijl heet pseudo-moors en gebouwen in deze stijl zijn zonder uitzondering schitterend. In dit gedeelte kun je ook de plek zien waar Frans Ferdiand neergeschoten is, wat de aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog geweest is.
Op verschillende plekken wordt je toch herinnerd aan die andere oorlog. De nationale bibliotheek, een gebouw in de pseudo-moorse stijl is nog dicht omdat deze afgebrand was tijdens de drie jaar durende belegering van de stad. Hier en daar zijn er nog compleet kapotgeschoten huizen. Verspreid over de stad zijn er dodenakkers met honderden, duizenden kleine, witte obelisken van de slachtoffers. De grauwe flats die gebouwd zijn voorbij het Oostenrijkse deel van de stad hebben hier en daar littekens in de vorm van kogelgaten. Het Joegoslavische en moderne gedeelte is het minst mooie deel van de stad, maar wel de moeite waard om eens te bekijken. Erg hip is café Tito, vernoemd naar de stichter en leider van Joegoslavië. Aan de muur hangen foto’s van die tijd en de lampenkappen zijn gemaakt van soldatenhelmen. Ook is er een historisch museum met een kleine, maar indrukwekkende tentoonstelling over de geschiedenis van de Bosnische oorlog. Het nationale museum was dicht vanwege geldgebrek.
Het is zeker geen grote stad, met ongeveer 300.000 inwoners maar half zo groot als Rotterdam, maar wel ontzettend gevarieerd. De geschiedenis van vele eeuwen is af te lezen van de gebouwen en het eten. Sarajevo zal je zeker verrassen met haar charme.
Foto’s: © Marten van den Berg
info[at]aichaqandisha.nl